ΓΛΥΠΤΟ

Γυναικεία εικονιστική κεφαλή Γ59

Πρόσθια όψη.

Aπό Α. Ντάτσουλη–Σταυρίδη, «Γυναικεία πορτρέτα της εποχής των Σεβήρων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών», ΑΕ 1979, πίν. 70α.

  Μουσείο / Τόπος Φύλαξης: Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
  Αρ. Ευρ.: 1887
  Υλικό: Λευκό λεπτόκοκκο μάρμαρο.
  Διαστάσεις: Ύψ. 0,261μ., 0,203μ. (πρόσωπο), πλ. 0,192μ., 0,15μ. (κρόταφοι).
  Τόπος εύρεσης:

Αθήνα, σε τάφο κατά την εκσκαφή θεμελίων σπιτιού στη συμβολή των οδών Πειραιώς και Σαλαμίνος, μαζί με την ανδρική εικονιστική κεφαλή Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αρ. ευρ. 1886 της ίδιας εποχής (Καστριώτης 1908, 331· για την ανδρική κεφαλή βλ. Α. Ντάτσουλη–Σταυρίδη, «Υστερορωμαϊκά πορτραίτα 2ου – 5ου μ.Χ. αιώνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών», ΑΕ 1981, 128, πίν. 45β, 193-211 μ.Χ.· Θ. Γεωργόπουλος, Ανδρικά ολόγλυφα πορτρέτα στην Αττική από την εποχή του Σεπτιμίου Σεβήρου έως και του Κωνσταντίνου [διδ. διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών], Αθήνα 2019, 217-218, αρ. κατ. 62, γύρω στο 220 μ.Χ.). Για την περιοχή στην συμβολή των οδών Πειραιώς και Σαλαμίνος στην αρχαιότητα, αμέσως εμπρός από το Δίπυλο στη ΒΑ πλευρά του Δρόμου (της πλατιάς οδού που ένωνε το Δίπυλο με το γυμνάσιο της Ακαδημίας) βλ. E. Greco επιμ. Topografia di Atene 4. Ceramico, Dipylon e Accademia, Atene-Paestum 2014, 1337-1338 αρ. 11.9 [D. Marchiandi], 1442, εικ. 940· επίσης Ε. Χατζηπούλιου, «Οδός Πειραιώς 82 και Σαλαμίνος», ΑΔ 43 (1988), Β1´, 34-36.
  Αρχικός Τόπος Τοποθέτησης: Πιθανότατα ανήκε στον γλυπτό διάκοσμο ταφικού μνημείου επιφανούς ζεύγους Αθηναίων.
  Χρονολόγηση: Πρώιμη εποχή των Σεβήρων (περ. 206-217μ.Χ.).
  Αγαλματικός Τύπος: -
  Τάση Απεικόνισης Κεφαλής: H κόμμωση ακολουθεί σύγχρονα αυτοκρατορικά εικονογραφικά πρότυπα («ModeFrisur»), ενώ το πρόσωπο είναι ιδεαλιστικό με ορισμένα ατομικά γνωρίσματα.
  Δημόσια Παρουσία (ιδιότητα): Άγνωστη.
  Ενεπίγραφο Βάθρο: Όχι.
  Συγγραφέας: Παναγιώτης Κωνσταντινίδης
  Ημ. Δημιουργίας: 2024-09-11
  Τελ. Ενημέρωση:

Περιγραφή - Σχόλια:

Η κεφαλή σώζεται σε σχετικά καλή κατάσταση διατήρησης μαζί με την αρχή του λαιμού. Λείπει το άνω δεξί τμήμα της, αποκρουσμένο διαγώνια. Θραυσμένα είναι επίσης η μύτη, το στόμα και το πιγούνι. Μικρότερες θραύσεις και εκδορές παρατηρούνται κατά τόπους στην επιφάνεια του μαρμάρου, ιδίως στο μέτωπο, τις παρειές και την κόμμωση. Εικονίζεται ώριμη γυναίκα με εύσαρκο πρόσωπο, γεμάτα μάγουλα, μικρά μάτια με πλατιά βλέφαρα και ελαφρώς τονισμένες ρινοπαρειακές αύλακες (ατομικό χαρακτηριστικό της εικονιζόμενης;). Η ίριδα και η κόρη (έχει στρογγυλό σχήμα) των ματιών, καθώς και ο δακρυϊκός πόρος είναι δηλωμένα. Τα φρύδια είναι πλατιά, με την υφή των επιμέρους τριχών να δηλώνεται με εγχάραξη αλληλοκαλυπτόμενων γραμμών στην επιφάνεια του μαρμάρου. Η κόμμωση αρθρώνεται σε δύο τμήματα. Περιμετρικά του προσώπου σχηματίζει μάζα ελαφρώς κυματοειδών βοστρύχων που πλέκονται σε στρεπτή κοτσίδα από το ύψος περίπου των κροτάφων και εξής (χωρίζεται με εγχάραξη από το υπόλοιπο πίσω τμήμα της κόμμωσης). Όλο το πίσω μέρος της κεφαλής καλύπτεται από κυματιστή μάζα βοστρύχων στο πάνω μέρος και ορθογώνιο επίπεδο κότσο στο ύψος του αυχένα αποτελούμενο από ελισσόμενη πλεξίδα. Ο τύπος της κόμμωσης εξαρτάται από ευρύτερα εικονογραφικά πρότυπα της Ιουλίας Δόμνας, που χρονολογούνται στην περίοδο 206-217 μ.Χ. (πρβλ. K. Wessel, «Römische Frauenfrisuren von der severischen bis zur konstantinischen Zeit», JdI 61/62 [1946/1947], 62-64, πίν. Ι· J. Meischner, Das Frauenporträt der Severerzeit, Berlin 1967, σχέδ. 1, αρ. 4b).

Βιβλιογραφία:

Π. Καστριώτης, Γλυπτά του Εθνικού Μουσείου: κατάλογος περιγραφικός, Εν Αθήναις 1908, 331, αρ. 1887· Α. Ντάτσουλη–Σταυρίδη, «Γυναικεία πορτρέτα της εποχής των Σεβήρων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών», ΑΕ 1979, 227-229, πίν. 70α-β.