
Από Α. Ντάτσουλη–Σταυρίδη, «Εικονιστική κεφαλή Φαυστίνας της νεωτέρας εις το Μουσείον Πατρών», ΑΑΑ 6.1 (1973), εικ. 1.
![]() |
Πάτρα, Αρχαιολογικό Μουσείο. |
![]() |
39 |
![]() |
Λευκό μάρμαρο. |
![]() |
Ύψ. 0,26μ., πλ. 0,22μ. |
![]() |
Βρέθηκε το 1936 στην Πάτρα από τον Έφορο Ι. Μηλιάδη. |
![]() |
Άγνωστος. |
![]() |
Περ. 166-180 μ.Χ. |
![]() |
- |
![]() |
H κόμμωση ακολουθεί σύγχρονα αυτοκρατορικά εικονογραφικά πρότυπα («ModeFrisur»), ενώ το πρόσωπο είναι ιδεαλιστικό. |
![]() |
Άγνωστη. |
![]() |
Όχι. |
![]() |
Παναγιώτης Κωνσταντινίδης |
![]() |
2024-09-12 |
![]() |




Περιγραφή - Σχόλια:
Σώζεται η κεφαλή (συγκολλημένη από τρία τμήματα) και μικρό τμήμα του λαιμού. Θραυσμένα είναι η μύτη, το πιγούνι, τα φρύδια και εν μέρει τα μάτια και το στόμα. Μικρότερες θραύσεις και απολεπίσματα παρατηρούνται στις παρειές και στην κόμμωση, ιδίως στη δεξιά πλευρά και πίσω στον κότσο. Εικονίζεται νεαρή γυναίκα με ωοειδές εύσαρκο πρόσωπο, πλατύ μέτωπο και λείες παρειές. Το στόμα είναι στενό, με σαρκώδη χείλη. Τα φρύδια είναι μακριά, τα μάτια μεγάλα, αμυγδαλωτά με λεπτά βλέφαρα. Η κόρη και ο δακρυικός πόρος δηλώνονται με βάθυνση, η ίριδα με εγχάραξη. Τα μαλλιά χωρίζονται στην κορυφή του μετώπου σε δύο ίσα μέρη, τα οποία χτενίζονται με έντονους κυματισμούς προς τα πλάγια και προς τα πίσω αφήνοντας ακάλυπτους μόνο τους λοβούς των αυτιών. Μηνοειδείς βόστρυχοι αφήνονται ελεύθεροι στην επιφάνεια του αυχένα, πίσω από το κάθε αυτί. Χαμηλά στο πίσω μέρος της κεφαλής σχηματίζεται μεγάλος στρογγυλός κότσος, ο οποίος περιβάλλεται από μία λεπτή στρεπτή πλεξίδα. Με βάση και την ανάλυση της Ε. Χιώτη, η κεφαλή ακολουθεί την κόμμωση του πέμπτου εικονογραφικού τύπου της Φαυστίνας αλλά με πιο έντονους κυματισμούς, όπως στα πορτρέτα της Λουκίλλας, ενώ άλλα στοιχεία, όπως η λεπτή στρεπτή πλεξίδα που περιβάλλει τον κότσο απαντώνται στα πορτρέτα του ένατου τύπου της Φαυστίνας της νεότερης και στα πορτρέτα της Κρισπίνας, οδηγώντας σε μια χρονολόγηση στην περίοδο 166-180 μ.Χ. Κατά τον K. Fittschen, η κεφαλή παρουσιάζει φυσιογνωμική (εύσαρκο ωοειδές πρόσωπο, πλατύ μέτωπο, μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια, μακριά φρύδια, μικρό σαρκώδες στόμα και τάση να σχηματιστεί προγούλι) και τυπολογική ομοιότητα με την προτομή των Μουσείων του Καπιτωλίου, Palazzo Nuovo, Sala X 34 αρ. ευρ. 203 (Fittschen – Zanker 1983, 79 αρ. 105 πίν. 132-133). Επομένως, ο γλύπτης, δουλεύοντας σε μια ρωμαϊκή αποικία, πρέπει να είχε υπόψιν του μητροπολιτικά έργα ως υποδείγματα. Επιρροές από μητροπολιτικά εργαστήρια παρατηρεί η Ε. Χιώτη (2012, 195) και σε άλλα πορτρέτα από την πόλη. Κατά τη γνώμη μας η εγγύτητα των δύο έργων δεν βρίσκεται τόσο στη φυσιογνωμία, που εμφανίζεται αρκετά γενικευτική (ιδιαίτερα στην απόδοση του ωοειδούς προσώπου με τα φουσκωμένα λεία μάγουλα αρκετά κοινό στον νοτιοελλαδικό χώρο), όσο στην επιλογή συγκεκριμένων εικονογραφικών στοιχείων προς συνδυασμό στην κόμμωση.
Βιβλιογραφία:
M. Wegner, Das Römische Herrscherbild II.4. Die Herrscherbildnisse in antoninscher Zeit, Berlin 1939, 25· Α. Ντάτσουλη–Σταυρίδη, «Εικονιστική κεφαλή Φαυστίνας της νεωτέρας εις το Μουσείον Πατρών», ΑΑΑ 6.1 (1973), 163-169, εικ. 1-2 (γύρω στο 161 μ.Χ.)· Α. Ντάτσουλη–Σταυρίδη, «Πορτραίτα της εποχής των Αντωνίνων», ΑΕ 1982, 224, 225· M. Wegner, R. Unger, «Verzeichnis der Kaiserbildnisse von Antonimus Pius bis Commodus II», Boreas 3 (1980), 25· Κ. Fittschen, Die Bildnistypen der Faustina minor und die Fecunditas Augustae, Göttingen 1982, 81, σημ. 44o· K. Fittschen, P. Zanker, Katalog der römischen Porträts in der Capitolinischen Museen und den anderen kommunalen Sammlungen der Stadt Rom III, Mainz am Rhein 1983, 79 σημ. 7 στον αρ. 105 (K. Fittschen)· Ε. Χιώτη, Αυτοκρατορικά και ιδιωτικά πορτρέτα της εποχής των Αντωνίνων στην Ελλάδα (διδ. διατριβή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Θεσσαλονίκη 2012, 150, 155, 195, 344-345, αρ. κατ. 187, πίν. 153 (166-180 μ.Χ., επιρροή από μητροπολιτικά έργα)· Λ. Κολώνας, Μ. Σταυροπούλου-Γάτση, Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών, Αθήνα 2017, 119, αρ. 39· Π. Κωνσταντινίδης, Γυναικείοι δυναστικοί εικονιστικοί ανδριάντες αυτοκρατορικής περιόδου από την Ελλάδα (τέλη 1ου αι. π.Χ. – 5ος αι. μ.Χ.), Αθήνα 2024, 223, σημ. 187β.