ΓΛΥΠΤΟ

Γυναικείος εικονιστικός ανδριάντας Γ100

Πρόσθια όψη.

Από Π. Καραναστάση, «Γυναικεία εικονιστικά αγάλματα στη ρωμαϊκή Κρήτη. Εικονογραφία και κοινωνικές προβολές», στο Π. Καραναστάση, Θ. Στεφανίδου-Τιβερίου, Δ. Δαμάσκος (επιμ.), Γλυπτική και κοινωνία στη ρωμαϊκή Ελλάδα: καλλιτεχνικά προϊόντα, κοινωνικές προβολές, διεθνές συνέδριο, Ρέθυμνο, 26-28 Σεπτεμβρίου 2014, Θεσσαλονίκη 2018, εικ. 12.

  Μουσείο / Τόπος Φύλαξης: Άργος, Αρχαιολογικό Μουσείο.
  Αρ. Ευρ.: 13570
  Υλικό: Λευκό μάρμαρο.
  Διαστάσεις: Ύψ. 1,415μ., 0,20μ. (κεφαλή), 0,155μ. (πρόσωπο).
  Τόπος εύρεσης: Το σώμα το 1967 στο οικόπεδο Ελένης Γιάννου (Μποζονέλου) στο κέντρο της πόλης του Άργους (Κρυστάλλη 1967, 171, πίν. 126δ), εντός στρώματος καταστροφής κτηρίου με ψηφιδωτά δάπεδα, που από την ανασκαφέα ταυτίστηκε με ρωμαϊκές θέρμες. Η κεφαλή το 1973 σε κοντινό οικόπεδο (ιδιοκτησίας Χρήστου Κωτσαντή ή Κωτσιαντή, πάροδος Δαναού) περίπου 15μ. νοτιότερα (Κριτζάς 1973-1974, 225-226, πίν. 156α-β), στην επίχωση κτηρίου με υπόγειο του τέλους του 3ου – των αρχών του 4ου αι. μ.Χ. Κατά τον ανασκαφέα, με βάση τα ανασκαφικά δεδομένα το κτήριο αυτό έφερε λατρευτικό χαρακτήρα (κατά τον ίδιο η όλη οργάνωσή του θυμίζει ιερά Ίσιδος· εγκαταλείπεται οριστικά κατά τον 6ο αι. μ.Χ.), ενώ υπήρξε διάδοχος παλαιότερου ιερού που λειτουργούσε στον ίδιο χώρο από τους αρχαϊκούς έως ελληνιστικούς χρόνους. Για τον χώρο εύρεσης βλ. και Καραναστάση 2018, 249, σημ. 65.
  Αρχικός Τόπος Τοποθέτησης: Άγνωστος (σε θέρμες;).
  Χρονολόγηση: Επί Λουκίλλας (περ. 165 μ.Χ.).
  Αγαλματικός Τύπος: «Ασπασία/Σωσάνδρα/Ευρώπη».
  Τάση Απεικόνισης Κεφαλής: Το πρόσωπο και η κόμμωση ακολουθούν εικονογραφικά πρότυπα της συζύγου του Λουκίου Βήρου, Λουκίλλας (“Bildnisanleichung”).
  Δημόσια Παρουσία (ιδιότητα): Άγνωστη.
  Ενεπίγραφο Βάθρο: Όχι.
  Συγγραφέας: Παναγιώτης Κωνσταντινίδης
  Ημ. Δημιουργίας: 2024-09-14
  Τελ. Ενημέρωση:

Περιγραφή - Σχόλια:

H μορφή σώζεται στο μεγαλύτερο μέρος της. Θραυσμένο είναι το κάτω μέρος της με τα πέλματα, το δεξί άκρο χέρι, το αριστερό ένθετο χέρι από το μέσο του βραχίονα, τμήμα της παρυφής του ιματίου περιμετρικά του μετώπου, το άκρο της μύτης, το πιγούνι και το πρόσθιο τμήμα του λαιμού. Μικρότερες θραύσεις παρατηρούνται κατά τόπους στην επιφάνεια του μαρμάρου, ιδίως στις ακμές των πτυχών του ιματίου. Η μορφή εικονίζεται ιστάμενη, μετωπική, φορώντας ποδήρη χιτώνα και μακρύ ευρύ ιμάτιο. Το ιμάτιο καλύπτει το σύνολο του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των χεριών και της κεφαλής. Το δεξί χέρι, λυγισμένο στον αγκώνα, φέρεται διαγώνια στη δεξιά πλευρά του σώματος, ενώ το ένθετο αριστερό, επίσης λυγισμένο στον αγκώνα, φέρεται προτεταμένο στο ύψος της μέσης (με βάση άλλα αντίγραφα του αγαλματικού τύπου ο καρπός θα πρόβαλλε από την άκρη του ενδύματος). Το πρόσωπο φέρει μικρό σαρκώδες στόμα και αμυγδαλωτά μάτια με παχιά βλέφαρα (και δηλωμένες την ίριδα και την κόρη) κατά τον ίδιο τρόπο που βλέπουμε σε επίσημα πορτρέτα της Λουκίλλας, ιδίως του λεγόμενου πρώτου εικονογραφικού της τύπου κατά την κατάταξη του K. Fittschen, που χρονολογείται γύρω στο 165 μ.Χ. Το ίδιο συμβαίνει και με την κόμμωση της μορφής, που χωρίζεται στην κορυφή του μετώπου σε δύο ίσα μέρη και έπειτα χτενίζεται με αλληλουχία πλατιών βοστρύχων σχήματος S, τοποθετημένων κάθετα ως προς το πρόσωπο (η υφή των επιμέρους τριχών δηλώνεται με εγχάραξη παράλληλων γραμμών στην επιφάνεια του μαρμάρου· πρβλ. ενδεικτικά την κεφαλή στο Μόναχο K. Fittschen, Die Bildnistypen der Faustina minor und die Fecunditas Augustae, Göttingen 1982, πίν. 46.3-4· βλ. στο ίδιο 75-77 για τον πρώτο εικονογραφικό τύπο της Λουκίλλας).

Βιβλιογραφία:

Κ. Κρυστάλλη, «Οικόπεδον Ελένης Γιάννου (Μποζονέλoυ)», ΑΔ 22 [1967], 171, πίν. 126δ· Χ. Κριτζάς, «Πάροδος Δαναού (οικόπεδον Χρήστου Κωντσαντή ή Κωτσιαντή)», ΑΔ 29 [1973-1974] Β2, 225-226, πίν. 156α-β· L. Guerrini, «Copie romane del tipo Aspasia-Sosandra da Creta», Antichità cretesi. Studi in onore di Doro Levi 2 (Cronache di archeologia 13), Catania 1974, 230, αρ. 27· K. Fittshen, P. Zanker, Katalog der römischen Porträts in den Capitolinischen Museen und den anderen kommunalen Sammlungen der Stadt Rom III, Mainz am Rhein 1983, 92 σημ. 4d (στον αρ. κατ. 133· εποχή Κρισπίνας, 180-190 μ.Χ.)· Π. Καραναστάση, «Γυναικεία εικονιστικά αγάλματα στη ρωμαϊκή Κρήτη. Εικονογραφία και κοινωνικές προβολές», στο Π. Καραναστάση, Θ. Στεφανίδου-Τιβερίου, Δ. Δαμάσκος (επιμ.), Γλυπτική και κοινωνία στη ρωμαϊκή Ελλάδα: καλλιτεχνικά προϊόντα, κοινωνικές προβολές, διεθνές συνέδριο, Ρέθυμνο, 26-28 Σεπτεμβρίου 2014, Θεσσαλονίκη 2018, 249, με σημ. 65, εικ. 12-13 (επιρροή από τον πρώτο εικονογραφικό τύπο της Λουκίλλας).