ΓΛΥΠΤΟ

Γυναικείο εικονιστικό αγαλμάτιο Γ125

  Μουσείο / Τόπος Φύλαξης: Μεσσήνη, Αρχαιολογικό Μουσείο.
  Αρ. Ευρ.: 242
  Υλικό: Λευκό μάρμαρο.
  Διαστάσεις: Ύψ. 0,81μ. (με την πλίνθο).
  Τόπος εύρεσης: Το 1962 εντός του ιερού της Αρτέμιδος Ουπησίας/Ορθίας/ Φωσφόρου («οίκος Κ» στο συγκρότημα του Ασκληπιείου της αρχαίας Μεσσήνης).
  Αρχικός Τόπος Τοποθέτησης:

Eπί ενεπίγραφής κυλινδρικής βάσης που έχει τοποθετηθεί σε άμεση επαφή με το βάθρο του λατρευτικού αγάλματος της θεάς και τον θησαυρό του ιερού (Μεσσήνη αρ. ευρ. 1031: Ορλάνδος 1962, 112α-β αρ. 5 εικ. 10, πίν. Α[4], 112ε, πίν. 114γ-δ· SEG 23 [1968], 215· Χλέπα 2001, 22 αρ. δ, εικ. 10[Τ3]). Η βάση αυτή αποτελεί μία από τις συνολικά έντεκα βάσεις (από τις οποίες οι πέντε ενεπίγραφες), που βρέθηκαν κατά χώραν, τοποθετημένες κυκλικά γύρω από τη βάση του λατρευτικού αγάλματος της Αρτέμιδος, που έφερε μπροστά του επίσης θησαυρό και ιερή τράπεζα (από την τελευταία σώζεται μόνο η βάση της κατά χώραν· για το ιερό βλ. Themelis 1994, 101-109· Χλέπα 2001 [αρχιτεκτονική]· Π. Θέμελης, Αρχαία Μεσσήνη, Αθήνα 2014, 87-89).

  Χρονολόγηση: Μέσα του 2ου αι. μ.Χ. (αντωνίνεια περίοδος).
  Αγαλματικός Τύπος: «Κόρη/Περσεφόνη» του τύπου «Βερολίνου/Λονδίνου».
  Τάση Απεικόνισης Κεφαλής: -
  Δημόσια Παρουσία (ιδιότητα):

Ιέρεια της Αρτέμιδος (Ουπησίας/Ορθίας/Φωσφόρου).

  Ενεπίγραφο Βάθρο: Ναι (Μεσσήνη, Αρχαιολογικό Μουσείο αρ. ευρ. 1031: Ορλάνδος 1962, 112α-β αρ. 5 εικ. 10, πίν. Α[4], 112ε, πίν. 114γ-δ· SEG 23 [1968], 215· Χλέπα 2001, 22 αρ. δ, εικ. 10[Τ3]).
  Συγγραφέας: Παναγιώτης Κωνσταντινίδης
  Ημ. Δημιουργίας: 2024-09-15
  Τελ. Ενημέρωση:

Περιγραφή - Σχόλια:

Σώζεται το σώμα του αγάλματος, με εξαίρεση τη σύμφυτη κεφαλή και τα επίσης σύμφυτα χέρια. Το δεξί έχει σπάσει από το μέσο του βραχίονα κ.ε. και το αριστερό από το μέσο του πήχη. Μικρές θραύσεις και απολεπίσεις παρατηρούνται κατά τόπους στην επιφάνεια του μαρμάρου, ιδίως στις ακμές των πτυχών των ενδυμάτων. Η πίσω όψη δουλεμένη με επιμέλεια. Εικονίζεται ιστάμενη, μετωπική γυναικεία μορφή που ίσταται επί κυκλοτερούς συμφυούς πλίνθου, μεγέθους μικρότερου του φυσικού. Το βάρος του σώματος πέφτει στο αριστερό πόδι, ενώ το δεξί, ελαφρώς λυγισμένο φέρεται πλάγια και ελαφρώς προς τα πίσω. Το δεξί χέρι φερόταν προς τα κάτω (υπόλειμμα συνοχέα σώζεται στην επιφάνεια του μαρμάρου στο ύψος του μηρού), ενώ το αριστερό ήταν προτεταμένο. Φορά μακρύ ποδήρη χιτώνα, ευρύ μακρύ ιμάτιο που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του σώματος και κλειστά δερμάτινα υποδήματα (calcei muliebres). Ακολουθεί πιστά τον αγαλματικό τύπο της «Κόρης/Περσεφόνης» του τύπου «Βερολίνου/Λονδίνου». Το ιμάτιο φέρεται διαγώνια στο στήθος, από το ύψος του δεξιού αγκώνα έως τον αριστερό ώμο, ενώ σχηματίζει στα αριστερά τη χαρακτηριστική στρογγυλή συγκέντρωση πτυχών μεταξύ του σώματος και του αριστερού αγκώνα. Στιλιστικά, η απόδοση του ιματίου με τις κλασικιστικές επάλληλες πτυχές σχήματος οφθαλμών, καθώς και εκείνη των λεπτότερων πτυχώσεων του χιτώνα βρίσκονται κοντά σε έργα του μέσου του 2ου αι. μ.Χ., της εποχής των Αντωνίνων (πρβλ. ενδεικτικά τον γυναικείο ανδριάντα από το Νυμφαίο της Ολυμπίας Γ111, 149-153 μ.Χ.). Καλή ποιότητα επεξεργασίας. Η κυλινδρική ενεπίγραφη βάση όπου στεκόταν η μορφή (βλ. παραπάνω) την ταυτίζει με την νεαρή ιέρεια της Αρτέμιδος, Ειράνα Νυμφοδότου· το αγαλμάτιο ανέθεσε μετά την ευδόκιμη θητεία της εικονιζόμενης ένα κρατικό συμβούλιο γερόντων (οἱ τᾶς Οὐπησίας ἱεροί γέροντες), που ήταν επιφορτισμένο με την επιμέλεια της λειτουργίας του ιερού. Στο θραυσμένο σήμερα προτεταμένο αριστερό χέρι κρατούσε πιθανότατα λιβανωτρίδα (δύο άκρα χέρια που κρατούν λιβανωτρίδες ίδιου υλικού και κλίμακας έχουν βρεθεί στον σηκό του ναού - βλ. Ορλάνδος 1962, 112ζ, πίν. 118β· Γ.Ι. Δεσπίνης, «Ανδριάς ιέρειας εκ Μεσσήνης», στο Χαριστήριον εις Αναστάσιον Κ. Ορλάνδον ΙΙ, Αθήνα 1966, 235, πίν. XXXIXα και γ· Themelis 1994, 117, πίν. 22· για ιέρειες που κρατούν λίβανωτρίδες βλ. και P. Konstantinidis, «Archaeology of Anaphe (1100 B.C.-A.D. 600). Part 2», Ostraka XXX [2021], 102-103 στον αρ. κατ. 14).

Βιβλιογραφία:

Α. Ορλάνδος, «Μεσσήνη», Έργον 1962, 127, εικ. 150· Α. Ορλάνδος, «Ανασκαφή Μεσσήνης», ΠΑΕ 1962, 112α-β αρ. 5 εικ. 10, πίν. Α αρ. 4, 112ε, πίν. 114γ-δ· SEG 23 (1968), 215· Ν. Καλτσάς, Αρχαία Μεσσήνη, Αθήνα 1989, 40, αρ. 18, εικ. 27 (1ος αι. μ.Χ.)· P. Themelis, «Artemis Ortheia at Messene. The Epigraphical and Archaeological Evidence», στο R. Hägg επιμ., Ancient Greek Cult Practice from the Epigraphical Evidence, Stockholm 1994, 111, 115, 117, πίν. 23a· Ε.Α. Χλέπα, Μεσσήνη. Το Αρτεμίσιο και οι οίκοι της δυτικής πτέρυγας του Ασκληπιείου, Αθήνα 2001, 22 αρ. δ, εικ. 10 (Τ3)· Π. Θέμελης, Αρχαία Μεσσήνη, Ιστορία - Άνθρωποι – Μνημεία, Αθήνα 2010, 321.